Bàn Về Thơ Đường

[kehotro]

--------------------------------------------------------------------------------

THI BỆNH (tiếp theo)

Hôm nay chúng ta cùng nghiên cứu về thi bệnh thứ nhất, đó là bệnh

1. BÌNH ĐẦU:

Bệnh này nằm ở 2 hoặc 3 chữ đầu của 2 liên đứng kề nhau, tức là 2 hay 3 chữ đầu của 4 câu: 4 câu trước hoặc 4 câu giữa hoặc 4 câu sau trong bài bát cú.
Hai hay 3 chữ đầu của 4 câu đứng liền nhau không được cùng một tự loại. Nếu cùng một tự loại thì đầu 4 câu trông bằng nhau như để thước mà xắn, nên gọi là Bình Đầu.
Bệnh bình đầu ở Ngũ Ngôn có thể do trùng thanh độ mà có.
Bệnh bình đầu ở Thất Ngôn Luật Thi do đồng tự loại mà ra.
Cổ thể (thơ cổ phong) thì chỉ 2 câu liền nhau đã gây ra thi bệnh. Cận thể (thơ Đường luật) phải 4 câu liền nhau mới có thể sinh ra bệnh. Bệnh căn và bệnh trạng hai bên khác nhau là thế.
Các bệnh khác đại để cũng vậy.

Xin cử một vài thí dụ về bệnh Bình Đầu:

1.
HOA SEN

Nắng sưởi ao xanh nắng ửng hường
Bèo lây cốt cách súng lây hương
Sắc ngời Ngân hán thô màu gấm
Bóng dợn Thiềm cung thẹn dáng gương
Ơn nước nặng mang tình uỷ ký
Lòng tơ riêng vướng nợ văn chương
Non xưa sực nhớ hồi ly biệt
Tiếng hạc canh dài mộng vấn vương

Liên Tâm


2.
LĂNG MAI XUÂN THƯỞNG

Lưng ngựa ba đông dặm chiến trường
Hoành sơn đá chất nghĩa Cần Vương
Làu làu bóng rạng gương Hoàng Nguyễn
Vọi vọi nền cao tiết Vũ Trương
Ôm ấp hùng tâm bia chuốt ngọc
Giữ gìn trung cốt đất sanh hương
Trăng lên ba biểu chờ tin hạc
Một nén tinh thành gió bốn phương

Tú Xương


3.
CUNG OÁN (1)

Trước ốc huỳnh hôn đứng vẩn vơ
Thêm ngao ngán cảnh chạnh lòng thơ
Hài hoa bước khẽ chiều tha thiết
Mắt phụng trông chừng luống ngẩn ngơ
Trướng bạc những khi hơi bích lọt
Nhà vàng bao thuở thoả ân thừa
Âm thầm luống chịu mình u bế
Đừng trách đời Đường hạn chẳng mưa

Khuyết danh


4.
CUNG OÁN (2)

Hay cợt người chi một chữ tình
Thôi đừng dở rối lại buồn tênh
Giọng rầu rĩ dế càng đưa tiếng
Mặt ủ ê hoa khéo đạm hình
Gió phảng phất chiều kề trước giại
Nguyệt mờ mệt vẻ hé bên mành
Đến Dương bao nả hơi xuân bén
Đành để riêng ai chịu bất bình

Khuyết danh


Hai bài Cung Oán này là 2 bài thơ cổ khuyết danh (không biết tác giả). Trong sách "Phép làm thơ", Diên Hương ghi là của Ôn Như Hầu. Tuy nhiên nhiều người nghi ngờ là không phải của Ôn Như Hầu vì bút pháp của Ôn Như Hầu rất lão luyện, còn văn chương 2 bài Cung Oán này (cũng như những bài Cung Oán khác) có phần kém thôi xao. Hai bài này được trích dẫn ra đây chỉ để trình bày về Thi Bệnh mà thôi.

Hoàng Thứ Lang không có nhiều thì giờ sao lục, sưu tập những bài thơ theo từng loại thi bệnh của nhiều tác giả để cùng các bạn phân tích cho thêm phần phong phú.
Tuy nhiên, nếu có thể được thì Hoàng Thứ Lang sẽ làm từ từ để có dịp hầu chuyện cùng các bạn.

[kehotro]

THI PHÁP: PHÂN TÍCH THƠ CỦA CÁC DANH GIA THI SĨ

Topic nầy chỉ đơn cử mỗi tác giả 1-2 bài thơ điển hình, gặp đâu trích đó.
Không thể trưng dẫn hết được, vì quá nhiều. Và cũng không thể lượt qua hết các tác giả.

1. NGUYỄN KHUYẾN

VỊNH MÙA HÈ

Biếng trông trời hạ nước non xa
Ý khí ngày thường nghĩ đã trơ
Cá vượt khóm rau lên mặt nước
Bướm len lá trúc lượn rèm thưa
Thơ Đào cửa miệng đưa câu rượu
Xóm Liễu quanh khe chịu tiếng khờ
Nhân hứng cũng vừa toan cất chén
Sấm đông rầm rập gió nồm đưa

Nguyễn Khuyến


Phân tích:

Chúng ta nhận thấy bài thơ này bị thất đối ở cả 2 cặp trạng và luận. Nặng nhất là thất đối ở những chữ cuối câu.

[kehotro]

HỎI THĂM QUAN TUẦN BỊ MẤT CƯỚP

Tôi nghe kẻ cướp nó lèn ông
Nó lại lôi ông đến giữa đồng
Lấy của đánh người quân tệ nhỉ
Xương gà da cóc có đau không
Bây giờ mới thấy trầy da trán
Ngày trước đi đâu mất mảy lông
Thôi cũng đừng nên ky cóp nữa
Kẻo mang tiếng dại với phường ngông

Nguyễn Khuyến


Chúng ta nhận thấy bài này bị phạm lỗi đại vận và không chỉnh đối về phân tích tự loại.

[kehotro]

CẢM HỨNG

Ngày trước cũng lên lạy cửa trời
Lâu nay vắng vẻ bặt tăm hơi
Nước non man mác về đâu tá
Bè bạn lơ thơ sót mấy người
Đời loạn đi về như hạc độc
Tuổi già hình bóng tựa mây côi
Đã hay nhờ được hao mòn lắm
Một thí lòng son chửa rõ mười

Nguyễn Khuyến


Bài thơ này cũng vậy, bị thất đối.
Cụ Nguyễn Khuyến là một đại danh gia thi sĩ cho nên nhiều người đời sau không dám chê vì nghĩ rằng cụ học rộng hiểu nhiều nên làm thì phải đúng, mà đúng thì phải theo.
Chúng ta phải khách quan mà nhận xét, không thể hùa theo như vậy. Cũng như nếu chúng ta viết sử thì không thể nói Trần Thiêm Bình, Lê Chiêu Thống là yêu nước được.

[chim_ri]

Lâu không ghé, hôm nay về thấy bài đầu trên newpost vào xem, xin tác giả có thể giải thích rõ hơn về THI BỆNH được không, ví dụ đánh chữ màu đỏ ngay những chỗ BỊNH để người xem dễ hiểu không ạ?

[kehotro]

Lâu không ghé, hôm nay về thấy bài đầu trên newpost vào xem, xin tác giả có thể giải thích rõ hơn về THI BỆNH được không, ví dụ đánh chữ màu đỏ ngay những chỗ BỊNH để người xem dễ hiểu không ạ?

Đây là bài sưu tầm của tác giả Hoàng Thứ Lang. Bài viết này, KHT giữ nguyên bản để tôn trọng tác giả. Có những đoạn rất ngắn, KHT cũng không gộp chung. Bài viết này của HTL dành cho những người đã học qua thơ Đường nghiên cứu thêm. Việc tìm ra các lỗi của nó cũng là một cách trau dồi, ôn luyện lại kiến thức đã học.

Xin cám ơn chim_ri. KHT cũng thông qua đây để tự rèn.

[Huyzozo]

Đây là bài sưu tầm của tác giả Hoàng Thứ Lang. Bài viết này, KHT giữ nguyên bản để tôn trọng tác giả. Có những đoạn rất ngắn, KHT cũng không gộp chung. Bài viết này của HTL dành cho những người đã học qua thơ Đường nghiên cứu thêm. Việc tìm ra các lỗi của nó cũng là một cách trau dồi, ôn luyện lại kiến thức đã học.

Xin cám ơn chim_ri. KHT cũng thông qua đây để tự rèn.

Thúc Thứ Lang cũng còn nhiều bài viết tỉ mỉ về lỗi cho những người mới nhập môn thơ ĐL. Đọc dễ hiểu hơn, anh KHT thử sưu tầm copy về cho mọi người cùng xem với ạ.

[kehotro]

2. HỒ XUÂN HƯƠNG


ĐÁNH ĐU

Tám cột khen ai khéo khéo trồng
Người thì lên đánh kẻ ngồi trông
Trai đu gối hạc khom khom cật
Gái uốn lưng ong ngửa ngửa lòng
Bốn mảnh quần hồng bay phất phới
Hai hàng chân ngọc duỗi song song
Chơi xuân ai biết xuân chăng tá
Cột nhổ đi rồi lỗ bỏ không

Hồ xuân Hương


Phân tích:

Chúng ta nhận thấy bài thơ này bị phạm lỗi Đại Vận.

[kehotro]

ĐÈO BA DỘI

Một đèo một đèo lại một đèo
Khen ai khéo tạc cảnh cheo leo
Cửa son đỏ loét tùm hum nóc
Hòn đá xanh rì lún phún rêu
Lắt lẻo cành thông cơn gió thốc
Đầm đìa lá liễu giọt sương gieo
Hiền nhân quân tử ai là chẳng
Mỏi gối chồn chân vẫn muốn trèo

Hồ xuân Hương


Bài thơ này bị thất niêm, nhưng người đời sau không dám nói lên sự thật mà nói thác ra rằng đó là bài thơ phá cách.
Đã là luật thì không có phá. Chỉ có làm sai mà không kiểm lại trước khi lưu hành.

Sách dạy: dù cho đó là danh gia thi sĩ, nhưng chúng ta không thể lấy cái sai của họ mà làm gương bắt chước theo.
Cũng như chúng ta không thể bẻ cong ngòi bút mà viết sách nói trái đất hình vuông !

[Phu sinh]

--------------------------------------------------------------------------------

THI BỆNH (tiếp theo)

Hôm nay chúng ta cùng nghiên cứu về thi bệnh thứ nhất, đó là bệnh

1. BÌNH ĐẦU:

......
Xin cử một vài thí dụ về bệnh Bình Đầu:

1.
HOA SEN

Nắng sưởi ao xanh nắng ửng hường
Bèo lây cốt cách súng lây hương
Sắc ngời Ngân hán thô màu gấm
Bóng dợn Thiềm cung thẹn dáng gương
Ơn nước nặng mang tình uỷ ký
Lòng tơ riêng vướng nợ văn chương
Non xưa sực nhớ hồi ly biệt
Tiếng hạc canh dài mộng vấn vương

Liên Tâm


..................

PS kém cỏi nên chỉ mới nhận ra bệnh bình đầu ở bài thơ thứ 1 "Hoa sen". Cũng không dám nói chắc, chỉ là bàn thử xem sao.

- Ở 4 câu đầu đều dùng dạng danh từ + động từ: Nắng sưởi - Bèo lây - Sắc ngời - Bóng dợn.

- Ở 4 câu sau đều dùng danh từ kép: Ơn nước - Lòng tơ - Non xưa - Tiếng hạc

- Các bài sau để từ từ tìm hiểu sau.