Ðề: Tản Văn
Tự sự của Khoảng cách
Tên của tôi là Khoảng cách. Mẹ Vũ trụ từ buổi hồng hoang đã sinh tôi ra để con người phải lao nhọc vì tôi trong cuộc chinh phục thiên nhiên để sinh tồn.
Nếu bạn đánh tên của tôi trong Google thì ắt sẽ được hàng chục định nghĩa và ví dụ khác nhau. Nhưng nhìn chung, tôi là một đại lượng toán học hay vật lý được dùng để đo lường độ dài giữa hai điểm nào đó trên một trục đường thẳng (cho dù mọi điểm trên trái đất này nói cho cùng lại là một đường cong nhất định). Bản thân tôi tồn tại được là do sự đo lường thông qua các đại lượng vừa cụ thể vừa trừu tượng do chính con người tạo nên. Bạn thân của tôi là Thời gian khi người ta thường gán ghép tôi với anh ấy để xác định được độ dài địa lý. Vì vậy, trong giao thông vận tải và giao tiếp viễn thông, người ta bắt anh Thời gian phải làm một đơn vị tính độ dài của tôi. Và dĩ nhiên, một người bạn không thể thiếu trên đời này là bạn Tiền bạc khi nhân loại lấy anh ấy ra để xác định sự hiện diện hữu hình của tôi.
Khoảng cách tôi luôn bị nhân loại đo đạc và tính toán chi li theo nhiều cách khác nhau. Nói một cách truyền thống, tôi luôn bị đo lường bằng chính bản thân tôi: khoảng cách được đo bằng khoảng cách. Nhờ vào sự đo lường khoảng cách này mà các công ty vận tải và truyền thông có cơ sở để quy đổi tôi ra thành đơn vị tiền tệ. Do đó, anh bạn Tiền cước phí vận chuyển và giao tiếp tỷ lệ thuận với tôi. Ví dụ như Sài Gòn cách Cần Thơ 160 km và giá vé xe khách chất lượng cao là 87.000 đồng, Bến Tre cách Mỹ Tho 17 km, giá xe hon đa ôm là 25.000 đồng. Khoảng cách giữa Thành phố Hồ Chí Minh và Brisbane tại Úc là 6.556 km hay là 9 giờ 20 phút bay và trị giá cho một vé máy bay là khoảng 750 đô la Úc. Khoảng cách giữa Thành phố Hồ Chí Minh và Singapore là 1.090 km hay 1 giờ 50 phút bay, 350 đô la Úc. Khoảng cách giao tiếp bằng điện thoại giữa Sài Gòn và Hà Nội sẽ được thực tế hóa bằng mức cước hoàn toàn khác so với khoảng cách giữa các điểm trong nội ô Sài Gòn.
Nhưng dù gì người ta cũng tạm vui lòng với anh Tiền bạc vì bạn Thời gian được rút ngắn đi nhiều. Ví dụ như sau khi chia tay với bạn trai ở phi trường Tân Sơn Nhất, bạn vừa về đến Mỹ Thuận thì anh ấy đã đến Singapore mất rồi. Người ta đi lại thời này tựa như cánh chim bằng bạt gió, mới còn quấn quít bên nhau bỗng chốc đã cách nhau muôn trùng. Nhưng đồng thời người ta cũng thường hay vin vào tôi - Khoảng cách - để đổ lỗi cho những sai lầm hay đưa ra những lời nói dối đau lòng dành cho nhau dù lắm khi tôi không thật sự xa vời. Ví dụ như khi không còn muốn đến với nhau, người ta thường hay viện cớ rằng khoảng cách quá xa, tiền lại không có đủ; chứ nếu thật lòng, một cái nhấp chuột trên email, cái nhấn nút Call trong điện thoại di động cũng có thể gửi cho nhau một lời hỏi thăm chân thành và những câu nói yêu thương ngọt ngào.
Đôi khi Khoảng cách tôi được đo bằng địa vị và quyền lực trong cuộc sống hàng ngày. Này nhé, tối qua tôi nghe lóm được những lời than vãn của một tay nhân viên nào đó mới học đòi làm bợm nhậu và đang gân cổ cho rằng thằng bạn chí tình chí nghĩa của hắn vừa mới lên chức trưởng phòng đã thẳng thừng quát nạt hắn trước mặt mấy em gái cấp dưới vì lỗi trình bày văn bản không hợp quy cách. Mất mặt? Một ít thôi (vì các em lại nghĩ rằng mình là thằng cẩu thả); nhưng hắn thấy bạn mình trở nên xa xôi làm sao ấy vì tên này có phòng làm việc riêng, khi bước vào bạn phải gõ cửa và muốn gặp hắn trong giờ làm việc thì phải đặt cuộc hẹn trước với cô em thư ký chảnh chọe chẳng kém gì! Ngược lại, hình như tôi lại tỷ lệ thuận với anh bạn Tiền bạc khi anh ấy có thể giúp nhiều người phá vỡ khoảng cách địa lý và tình cảm một cách dễ dàng. Có tiền mua tiên còn được chứ huống gì tôi! Nhưng tôi nào có gây ra tội tình chi khi người ta bắt tôi làm thước đo phân hóa giàu - nghèo, kẻ có chức quyền - loại vô danh. Rồi vì đó mà nhân loại hiềm khích, chán ghét và ruồng rẫy tôi! Vì thế đôi lúc tôi lại mâu thuẫn với chính bản thân mình khi người đứng thật gần người nhưng khoảng cách quá xa: mắt nhìn tận mặt mà thấy lòng xa xôi vời vợi!
Thật ra, trong thời đại toàn cầu hóa, các tác giả lớn như Giddens, Held, McGrew, Robertson hay Yeung đều cho rằng những tiến bộ về giao thông vận tải và giao tiếp đã khiến cho thế giới này thu nhỏ lại rất nhiều như thể “một ngôi làng toàn cầu”. Tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh từng cho rằng những thành tựu khoa học này đã giúp thu hẹp thế giới mênh mông này bằng “tốc độ cao, khoảng cách nhỏ, mật độ cao và cường độ lớn”. Thomas Friedman cũng đã khẳng định rằng thế giới này trở nên bằng phẳng hơn bao giờ hết khi từng cá nhân có thể tham gia vào tiến trình toàn cầu hóa bằng những phương tiện liên lạc điện tử và những kiểu sản xuất toàn cầu của thiên niên kỷ mới. Khoảng cách tôi lại một lần nữa bị thu hẹp lại, bị đánh đồng vào nhóm của những người bạn mới thuộc tầng lớp trí thức cao sang như Mạng Web, Mã nguồn mở, Sản xuất ra nước ngoài... Khoảng cách tôi âu cũng là một tiền đề khiêm tốn ảnh hưởng đến sự ra đời những lý thuyết mới trong lịch sử tiến hóa nhân loại. Tuy nhiên, Khoảng cách tôi cũng được đo lường bằng những sự chênh lệch giữa giàu và nghèo. Theo một báo cáo thường niên của Chương trình Phát triển của Liên Hiệp Quốc UNDP năm 1999, tỷ lệ chênh lệch thu nhập giữa 20% dân số ở các nước giàu và 20% ở các nước nghèo là 1:30 vào năm 1960, 1:60 năm 1990 và 1:74 năm 1997. Vào năm 1997 thu nhập bình quân tính theo đầu người ở các nước giàu cao gấp 288 lần so với nước nghèo. Hiện tại có trên 3 tỷ người có thu nhập dưới 2 đôla Mỹ/ ngày và có 1,3 tỷ người có thu nhập dưới 1 đô/ngày. Và anh bạn Tiền bạc của tôi luôn là người khuất phục tôi và bạn Thời gian. Những ai không có đủ năng lực tài chính hoặc không phải tầng lớp trí thức trong xã hội đành phải thuộc về nhóm bất lợi trong cuộc đua ngoạn mục này.
Và tôi cũng tỷ lệ thuận với kiến thức mà loài người có được. Bạn hãy suy nghĩ về khoảng cách giữa nông thôn và thành thị, giữa nước giàu và nước nghèo với mức độ phát triển dân trí đi nhé. Tôi đã từng chứng kiến một đoàn sinh viên đi thực tế ở một xã nghèo của huyện Thạnh Phú cách Thị xã Bến Tre chỉ 45 km và giáo viên hướng dẫn đã sững sờ khi một em trai (hay có thể gọi là anh trai vì nó già khụ so với lứa tuổi 14) sờ vào bóng đèn xe 25 chỗ còn sáng trưng của đoàn và ngớ ngẩn hỏi đám bạn đang tụ tập trước xe, “Sao cái này [bóng đèn xe] không đổ dầu lửa mà nó vẫn cháy hả tụi mày?” Thậm chí tôi còn biết rằng tại một thị trấn nhỏ ở Ấn Độ, một người có khá nhiều tiền đã nảy ra sáng kiến mua lại một chiếc máy bay cũ mèm như thứ sắt vụn để kinh doanh dịch vụ “đi máy bay”. Mỗi “hành khách” phải trả 1 đôla để có được cảm giác bước vào máy bay, được phục vụ một lon nước ngọt và được nghe các thông báo của phi hành đoàn như thể mình đang bay cách mặt đất 11 km với vận tốc 1.000 km/giờ thật sự. Nói cho cùng, dân nghèo cũng đổ xô mua vé để hưởng thụ cảm giác có một không hai này khi được chinh phục khoảng cách: khoảng cách về kiến thức và trải nghiệm trong đời.
Và khi Khoảng cách được lấy ra để làm thước đo khoảng cách trong tim thì tôi vừa trở thành một cầu nối tình cảm vừa là dòng sông chia cắt tình duyên. Bạn có thể thấy được sự hiện diện của tôi ở ga đi của phi trường, nhà ga, bến xe hay bến tàu bằng những nụ cười hớn hở hay những giọt nước mắt tủi lòng trong cuộc từ ly. Thông thường, tôi là đại lượng tỷ lệ thuận với những chia xa nhưng đôi khi lại tỷ lệ nghịch với tình cảm. Bằng chứng là một chàng sinh viên đang gục mặt khóc âm thầm sau bụi cây trong sân trường đại học ở Úc khi nhận được email của người yêu ở Việt Nam báo tin nàng phải lên xe hoa vào cuối tuần khi không thể chờ đợi mãi bóng chàng biền biệt ở miền Nam bán cầu xa lơ xa lắc nào đó. Một thời yêu đương nồng đượm, bao lời thề hẹn ba sinh, những phút giây thật gần bên nhau đến độ không thể chia lìa chợt trở nên xa cách nghìn trùng. Tình cảm bỗng trở nên phù du vô đỗi vô chừng khi khoảng cách trong tim một người dành cho một người bỗng trở nên lạnh lùng vô hạn...
Khoảng cách tôi tồn tại hầu như trong mọi mặt của cuộc sống: trong những giới hạn địa lý, thông qua sự sở hữu trí tuệ, vật chất và quyền lực, thậm chí cả trong tình cảm giữa người dành cho người. Đôi khi bản thân tôi tồn tại hữu hình, nhưng lắm khi chỉ là mơ hồ ảo ảnh. Nếu người không có trái tim biết lắng nghe để cảm thông, Khoảng cách tôi bỗng trở nên to lớn và hoang dại biết dường nào khi tôi biết cách hành hạ loài người trong cuộc đua marathon với đích đến cuối cùng là sống và yêu. Tự tôi biết mình đã tạo ra những khoảng cách đau xót dành cho nhau khi người ở bên người mà lòng đã thật sự chia lìa nhau từ lâu. Chắc không còn gì buồn cho bằng khi biết tình người đã đổi thay và khoảng cách này không thể nào chinh phục được vì tôi luôn là kẻ chiến thắng trong những đau khổ lặng thầm!
Nhưng Khoảng cách tôi không hề biết gây phiền não cho người, mà tôi chỉ muốn mình thật sự nhỏ bé hơn để kết nối những trái tim khao khát yêu thương lại với nhau. Tôi chỉ muốn thế giới bình yên trong một ngôi làng thanh bình bé nhỏ, giúp loài người biết rằng mình đang gần nhau đến thế và biết rằng mình đang rất yêu thương người bên cạnh đến vậy. Những khoảng cách địa lý mà tôi gây ra vẫn có thể được chinh phục một cách dễ dàng nếu trái tim của bạn vẫn đập những nhịp yêu thương chân thành. Cũng như vậy, có thể có người rất yêu thương bạn đang chờ mong bạn chinh phục tôi để đến được với nhau, để động viên nhau, để giúp đỡ nhau hay đơn giản chỉ để gần nhau thôi, dẫu là gần nhau trong một thế giới ảo vô bờ không hạn định. Vậy nếu bạn có đang đọc những dòng tâm sự này, xin bạn hãy yêu thương người đang ở bên mình hoặc người đang ở cách xa mình nghìn dặm, xin hãy quý trọng bạn Thời gian và đừng để Khoảng cách tôi chia lìa trong tim của bạn. Trái tim của Khoảng cách tôi là những tiếng lòng yêu thương bạn dành trọn cho nhau trong cuộc đời đầy ắp ngăn cách này.
Nguyễn Hồng Chí
Trích dẫn